Цементийн Үйлдвэрлэлийн “аварга” хөрштэй Монгол Улс
Хятад улс цементийн үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд тэргүүлдэг. Тус улс 2014-2015 он хүртэлх хоёр жилийн дотор 4.9 гига тонн цемент үйлдвэрлэсэн нь АНУ-ын бүхэл бүтэн ХХ зуунд үйлдвэрлэсэн нийт цементийн хэмжээнээс ч илүү юм. Энэ оны нэгээс долоодугаар сарын хугацаанд тус улсын үндэсний цементийн үйлдвэрлэл 1.32 тэрбум тоннд хүрсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.8 хувиар илүү гэсэн үг.
Харин Монгол Улсын жилийн цементийн хэрэглээ дээд тал нь хоёр сая орчим тонн байдаг. Үүнээс 1.2-1.5 сая тонныг нь импортоор буюу Хятадаас авдаг байна. Тэгвэл манайх цементээ дангаараа үйлдвэрлэж, дотоодынхоо хэрэглээг бүрэн хангах боломж бий юу.
Цемент үйлдвэрлэхэд маш их хэмжээний боловсруулалт хийдэг, олон шат дамжлагатай. Мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэхэд дор хаяж 20-иод жилийн хугацаа шаарддаг. Манай улсын хувьд нойтон аргаар 30 гаруй жил цемент үйлдвэрлэсэн.
Манайд "Хөтөлийн цемент шохой”, МАК, "Монполимет” зэрэг улсынхаа цементийн хэрэгцээг бүрэн хангах хүчин чадалтай үйлдвэрүүд бий. Харин борлуулах зах зээл бага, импортын бүтээгдэхүүний үнэд цохигддог сул талтай гэнэ. Чанарын хувьд манай цемент стандартыг бүрэн хангадаг аж.
Түүхийг сөхвөл XVIII зууны дунд үеэс англичууд шохойн чулуунаас гаралтай гидравлик шохойн нарийн нунтгийг зууханд халааж, чулуунцар буюу клинкер хэмээх материалыг гарган авч, нунтаглаад түүнийгээ бусад материалын хамт бага хэмжээгээр нэмж нунтаглан цемент гарган авдаг байсан аж. Үүнийг анх Английн тоосгочин Жозеф Аспедины оюуны өмчөөр 1824 онд баталгаажуулан, 1875 онд германчууд найрлагыг нь стандартчилснаас хойш хүн төрөлхтөн ийнхүү чулуутай адил бат бөх, хүн дотор нь амьдран суухад, улмаар том сайхан хотыг байгуулан, хурдны замууд, янз бүрийн гүүр, далан, сувгууд, түүнчлэн метро зэргийг үйлдвэрлэх бетон хийц эдлэлд ашиглахад аюулгүй, найдвартай холбогч-түүхий эд болох цементийг хэрэглэдэг болжээ.
Устай урвалд орж, бэхжин хүний гараар бүтээгддэг чулуу болон хувирдаг "цемент” хэмээх гайхамшигт нунтаг бүтээгдэхүүнийг шохойн чулуу ба шаварлаг түүхий эдүүдийн хуурай хольцоос тус тус бэлтгэн, цементийн урьдчилан шатаагч зууханд 600°C-аас шохойн чулууны задралын температур хүртэл халаан задалж, улмаар 1450°С хүртэл шатаан хайлуулах замаар орчин үеийн "цементийн чулуунцар” буюу "клинкер” хэмээх материалыг гарган авдаг аж. Энэхүү чулуунцарт алит /alite/, белит /belite/, алюминат, буюу алюмоферрит гэсэн клинкерийн дөрвөн үндсэн фаз буюу эрдсүүд агуулагдах бөгөөд 3-5 хувийн гөлтгөнийг нэмж хамт нунтагласнаар цемент хэмээх устай зуурангуут урвалд ордог барилгын материал бүтдэг аж.
Түүхий эдүүдийн хуурай хольцоос ийнхүү чулуунцар гарган авах технологийг цементийн "хуурай аргын” гэх ба 1970-д оноос эхлэн уг аргыг дэлхийн практикт нэвтрүүлжээ. Манай улсад цементийн үйлдвэрүүд саяхныг хүртэл түүхий эдийн зутан буюу устай ”нойтон хольц” бэлтгэн, цементийн чулуунцрын хольцыг зутан тус бүрээс "нойтон аргаар” тооцон бэлтгэдэг байжээ. Энэхүү нойтон арга нь эдийн засгийн зардал ихтэй, байгаль орчинд ээлгүй технологид ордог. Энэ арга ус, түлшний зарцуулалт ихтэй тул хүрээлэн буй орчинд хүлэмжийн хийн ялгаруулалт өндөр, тоосжилтын хэмжээ их зэрэг сөрөг талуудтай аж.
Эх сурвалж:
